Het smakenpalet van koffie

Een goede kop koffie in de morgen is voor veel mensen de ideale manier om hun dag te beginnen. Maar wat maakt een kop koffie nou lekker? Dat is de smaak! Ieder persoon heeft weer een andere voorkeur voor welke koffie hij of zij lekker vind. Wat de ene lekker vind, vind de ander wellicht niet lekker. Er zijn veel verschillende soorten koffie verkrijgbaar met elk hun eigen smaak.

Maar hoe herken en omschrijf je de smaak? Want gewoon goed of slecht is voor iedereen anders, dus hoe kies je dan je koffie? Wij leggen jou het een en ander uit in deze blog.

Smaak, smaaktinten en aroma’s bij koffie

Vaak wordt er met het uitleggen van smaken gesproken over woorden als smaaktinten, aroma’s en de algehele smaak. Het grote verschil zit in hoe deze waargenomen worden. Smaak is iets dat je kan proeven. Wij kennen de smaken zoet, zuur, bitter, zout en umami. Maar het zou natuurlijk een beetje saai zijn als onze koffie alleen maar daar naar smaakt. Hoe kan het dan dat wij toch ook smaaktinten waarnemen zoals nootachtig, fruitig of bloemig? Dat heeft met de aroma’s te maken die vrijkomen bij het zetten van koffie.

Smaak wordt namelijk niet alleen bepaald door wat je proeft maar ook door wat je ruikt. De aroma’s die bij koffie vrijkomen zijn de smaaktinten, deze beïnvloeden de algehele smaak van jouw kop koffie. Deze aroma’s komen zowel via je mond als via je neus bij het reukorgaan terecht om door je hersenen verwerkt te worden. Deze basissmaken en smaaktinten vormen samen jouw beleving van die lekkere kop koffie.

De 5 belangrijkste smaaktinten van koffie

• Zoete smaaktinten
  Zoete smaaktonen in koffie komen vaak door het roosteren van de koffiebonen. In de koffiebonen zit namelijk ook suiker, zodra deze bonen dan geroosterd worden dan wordt deze suiker omgezet naar karamel. Dit geeft een soort stroop of bruine suiker achtige smaak. Het maakt de koffie vol, rond, rijk van smaak met een zoete geur en een klein bittertje.
• Bittere smaaktinten
  Bitter is een smaak waar veel mensen direct aan denken als ze aan de smaak van koffie denken. De bittere smaak hangt grotendeels ook samen met de hoeveelheid cafeïne in de koffieboon. Hoe meer cafeïne er in de boon zit hoe bitterder de smaak wordt. Elke koffie heeft wel een bittere tint door cafeïne, je vind dit dus in de meeste koffiesoorten wel terug. Daarnaast wordt de koffie ook bitterder van smaak wanneer deze langer geroosterd wordt.
• Geroosterde smaaktinten
  Geroosterde smaaktonen zijn te verdelen in groepen zoals malt, graan, gerookt of bruin geroosterd. Het hangt samen met vele factoren waardoor deze smaken ontstaan. Waaronder het land, de hoogte en de grond waar de planten groeien. Maar mede ook door de manier waarop de bonen geroosterd worden. Tijdens het roosteren komen namelijk de meeste aroma’s vrij.
• Bloemige smaaktinten
  Bloemige smaaktonen zijn belangrijk voor zowel de smaak als de aroma’s die vrijkomen. Je ziet hier vaak smaaktonen van Jasmijn, zwarte thee en roos terugkomen. Dankzij het aroma wordt de smaakbeleving van deze smaaktonen extra versterkt.
• Fruitige smaaktinten
  Zoals je wellicht al weet zijn koffiebonen dus eigenlijk de zaden in een vrucht. Deze vrucht heeft een milde smaak die een beetje op abrikoos lijkt. Deze smaak verschilt natuurlijk ook wanneer de plant met andere groeiomstandigheden te maken krijgt. Zo krijg je een diversiteit aan fruit smaaktonen zoals gedroogd fruit, tropische vruchten, kersen en vruchten zoals framboos of aardbei.

Hoe ontstaan deze smaaktinten in koffie?

Er zijn twee koffieplanten die gebruikt worden voor het maken van koffie of blends daarvan. Dit zijn de Arabica en de Robusta. Maar ondanks dat dit maar twee soorten planten zijn, kunnen de smaken enorm verschillen. Zo is Arabica koffie veel zachter van smaak en Robusta juist vrij bitter omdat deze veel meer cafeïne bevat. Dit beïnvloed de smaak van de koffie dus al.

Daarnaast heeft het ook te maken met het land van herkomst, het klimaat, de grond en de hoogte waarop de planten geteeld worden. Het land van herkomst zegt bijvoorbeeld al veel over de smaaktint van de koffie die je kan verwachten. Daarnaast maakt het ook groot verschil of je een Single Origin koffie drinkt of een Melange. Een Single Origin koffie komt uit één regio. Hierdoor behoud de koffie zijn unieke smaaktint van die regio en komt deze extra goed tot zijn recht. Je kunt ook een Melange drinken waarbij er een mix is gemaakt van diverse soort koffiebonen. De smaken worden hierdoor veel complexer. Melanges worden veel gebruikt voor het maken van espresso’s.

Wist je dat: Zelfs in één land tussen de regio’s nog enorme verschillen kunnen zitten tussen de smaaktinten in de koffie.

Het proces van de koffieboon

Een koffieboon verloopt een heel proces voordat het in de winkels beland. Hier zijn veel stappen die invloed hebben op de smaak van de boon.

Het land en de geografie van het gebied waar de koffieplanten groeien zijn een grote invloed op de smaak. Je ziet dan ook tussen diverse landen grote verschillen in smaak. Het gaat hier over onder andere de grondsoort, hoeveelheid neerslag, temperatuur en de hoeveelheid aan schaduw en zon. Daarnaast moet het land ook onderhouden en bemest worden en speelt het gebruik van wel of geen pesticiden een grote rol.

• Brazilië
  Deze koffie staat bekend om een lage zuurgraad, romige textuur en tonen van chocolade en karamel. Hierdoor lijkt de boon van zichzelf dus al wat zoeter te zijn.
• Colombia
  In Colombia vind je veel koffieplanten met noottonen en een midden tot lage zuurtegraad. Hierdoor wordt de smaak steviger en smaakt de koffie ook iets minder zoet.
• Costa Rica
  Koffiebonen uit Costa Rica staan bekend om hun hoge zuurtegraad met tonen van noten en honing. Hierdoor krijg je een mooie gebalanceerde kopje koffie.
• Ethiopië
  In Ethiopië heb je een grote diversiteit aan koffiebonen. Deze koffie is daardoor lastiger te herkennen. Het zijn vaak bonen die een volle smaak geven met aroma’s van bessensoorten of jasmijn.
• Indonesië
  Een koffie met een rookachtige en aardse smaak. De bonen worden lang geroosterd op een hoge temperatuur en krijgen zo een typische verbrande smaak waardoor deze koffie iets bitterder smaakt.
• Kenia
  De koffiebonen uit Kenia hebben een bijzondere mix. Vaak wordt deze dan ook vergeleken met zure snoepjes. Dit omdat de boon een aroma heeft van zure bessen naast de zoete aard. Een mooie balans tussen zoet en zuur dus.
• Mexico
  Ben je meer op zoek naar een koffieboon met een gemiddelde zuurtegraad en een kersenaroma? Dan kom je al snel bij Mexicaanse koffie uit. Deze koffie smaakt een stuk scherper, je moet hier dus van houden.
• Honduras
  Honduras is een bekend koffieland. Veel wordt hier nog altijd volledig met de hand gedaan en het zijn vaak kleinere plantages. Hierdoor krijg je veel diverse en unieke smaken. Hou je dus van bijzondere koffiesmaken? Probeer dan eens diverse koffies uit Honduras.

Het moment van oogsten van de koffieboon is ook van grote invloed. Het liefst oogst je wanneer de vruchten perfect rijp zijn. Als koffie met de hand geplukt wordt kun je hier veel secuurder in werken dan wanneer dit machinaal gebeurd. Koffievruchten die perfect rijp zijn leveren koffiebonen die een zoetere en mildere smaak hebben.

Vervolgens kunnen de koffiebonen, die uit de vruchten komen, op diverse manieren verwerkt, gedroogd en geroosterd worden. Bijvoorbeeld bij het droogproces krijgen bonen die te heet en te snel gedroogd worden sneller een houtachtige smaak dan wanneer ze langzamer gedroogd worden. Vervolgens worden de bonen nog geroosterd na het droogproces. Tijdens het roosteren karamelliseert de suiker in de boon. Hoe langer dit proces duurt hoe bitterder de koffieboon wordt. Zoetere koffiebonen hebben dus vaak een mildere roast.

Vervolgens komt je bij het bewaar proces. Koffiebonen blijven heel lang goed. Maar omdat het een hygroscopisch product is neemt het dus smaken en geuren van de omgeving in zich op. Bewaar je de bonen niet op de goede manier, dan zal de uiteindelijke smaak en aroma snel achteruit gaan.

Als laatste punt is natuurlijk het brouwproces ook belangrijk. Hoe maak jij je koffie? Maal je de bonen vers? Hoe bewaar je de bonen tussentijds? Hoe fijn maal je de bonen? Gebruik je vers water, hard water of oud water dat al langer in het waterreservoir zitten? Al deze dingen hebben direct invloed op hoe jouw kop koffie er uiteindelijk uitkomt.

Smaken leren herkennen

Om zelf smaken te leren herkennen is het gemakkelijk om te beginnen bij de koffie die je nu al graag drinkt. Welke smaaktonen herken jij in jouw koffie? Kijk bijvoorbeeld eens op de verpakking van de koffie. Waar komt de koffie vandaag en hoe is deze gebrand? En bekijk ook eens de koffie die je drinkt en niet lekker vind. Door te achterhalen wat je juist niet lekker vind, weet je welke smaaktonen je moet vermijden. Je zult merken dat je na verloop van tijd de diverse soorten koffie steeds beter gaat herkennen. Omdat je je smaakcentrum in je hersenen traint ga je hier ook profijt van hebben met andere dranken en voedsel.

Invloed van een niet schone(Jura) koffiemachine

Een niet goed gereinigde koffie machine heeft een grote invloed op de smaak. Ontkalken heeft geen invloed op de smaak maar wel op de temperatuur van de koffie. zit er kalk in de leidingen en vooral in de boiler van uw koffiemachine dan wordt de koffie niet warm genoeg wat uiteindelijk invloed heeft op de smaak.
Nog meer invloed heeft een niet gereinigde koffiemolen. Vetten maar uiteindelijk ook schimmels in de koffiemolen / zetgroep zorgen voor een nasmaak in je koffie en het is ook nog eens ongezond. Veel machines bijvoorbeeld de Jura koffiemachines geven het aan wanneer de machine gereinigd moet worden. Jura heeft een zeer eenvoudig reinigingsproces wat volledig automatisch verloopt. Je gebruikt één Jura reinigingstablet per keer en de Jura koffie machine reinigt de volledige zetgroep. Wanneer je lang niet hebt gereinigt kun je beter twee maal achter elkaar reinigen. Gebruik nooit twee Jura reinigingstabletten in één reinigingsbeurt dit kan de koffiemolen beschadigen.